Kiến trúc Lăng Nguyễn Đình Chiểu

Khu lăng Nguyễn Đình Chiểu có tổng diện tích 14.187,9 m², gồm các hạng mục quan trọng là: khu mộ, đền thờ cũ, đền thờ mới và nhà bia.[2]

Khu mộ

Khu mộ hiện nằm phía sau khu lưu niệm.[11] Phần mộ Nguyễn Đình Chiểu và bà Lê Thị Điền được tôn tạo năm 1958, nằm trên một nền cao và được dựng chung một tấm bia mộ bằng xi măng ở chính giữa phía trên đầu.[5] Bia khắc dòng chữ "Nguyễn Đình Trọng Phủ chi mộ", hai hàng chữ nhỏ hai bên ghi ngày tháng; hai bên ngoài cùng của bia mộ là hai câu đối. Trên chân mộ Nguyễn Đình Chiểu có chạm chữ Nhật (日), còn mộ bà Lê Thị Điền thì chạm chữ Nguyệt (月).[12]

Mộ nữ sĩ Sương Nguyệt Anh vào năm 2009

Mộ nữ sĩ Sương Nguyệt Anh nằm riêng lẻ bên cạnh mộ ông bà, trên bia mộ đề dòng chữ: "Nữ sĩ Sương Nguyệt Anh, nhũ danh Nguyễn Ngọc Khuê, hưởng thọ 58 tuổi, từ trần ngày 12 tháng 12 năm Tân Dậu 1922" cùng hai câu thơ: "Lọng sườn dẫu rách còn kêu lọng/Ô bịt vàng ròng cũng tiếng ô".[12] Tuy nhiên, mốc thời gian "Tân Dậu 1922" được cho là không chính xác do theo Nguyễn chi thế phổ (Gia phả dòng họ) thì bà mất ngày 12 tháng 12 năm Canh Thân.[13] Mặt sau của bia có khắc bài thơ "Khóc cô mẫu" do bà Nguyễn Thoại Long, con gái ông Nguyễn Đình Chiêm (gọi Sương Nguyệt Anh bằng cô), sáng tác,[9] nội dung như sau:

Dựng mồ kỷ niệm Nguyệt Anh cô,
Vóc dạng ngày nay biết ở mô?
Tờ báo Giới Chung còn dấu tích,
Tấm bia liệt nữ nét nào khô.
Sông Tri rày đặng nương hồn phách,
Đất khách từ đây lánh bụi hồ.
Phận cháu Thoại Long lòng kính mến,
Nguyệt Anh cô hỡi Nguyệt Anh cô.

— Nguyễn Thoại Long

Tuy nhiên, về sau do quét vôi nên bài thơ đã bị che lấp. Theo bà Âu Dương Thị Yến (cháu nội bà Nguyễn Thoại Long) thì câu đầu và câu cuối của bài thơ này phải đổi vị trí cho nhau mới chính xác. Ông Vũ Hồng Thanh, thành viên thuộc Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật tỉnh Bến Tre, đã nhận định đây là bài thơ khá hay, dù có hoán đổi câu đầu và câu cuối vẫn phù hợp.[13]

Đền thờ cũ

Đền được xây dựng năm 1972 trên diện tích 84 m². Kiến trúc đền gồm hai tầng mái, lợp ngói âm dương, màu nâu. Bờ nóc đền trang trí các hoa văn rồng, mây cách điệu. Chính giữa là bàn thờ bằng bê tông dán gạch men. Hai cột chính đắp nổi hai câu thơ: "Chở bao nhiêu đạo thuyền không khẳm/Đâm mấy thằng gian bút chẳng tà" trong tác phẩm Dương Từ – Hà Mậu viết theo kiểu thư pháp. Nội thất đền trưng bày những hình ảnh, tư liệu về các vị thủ lĩnh và phong trào chống Pháp tại Nam Kỳ cuối thế kỷ XIX.[2][14]

Đền thờ mới

Tượng Nguyễn Đình Chiểu trong đền thờ mới vào năm 2008

Đền thờ mới được xây dựng trong các năm 2000–2002 theo mẫu kiến trúc trùng thiềm điệp ốc. Đền cao 21 m, dựng bằng bê tông cốt thép, mái dán ngói âm dương màu xanh. Các cửa ra vào được đắp nổi một số hoa văn cách điệu như: hoa sen, cuốn thư, ngòi bút, hoa lá... còn trên trần thì đắp nổi hoa văn trống đồng. Đền thờ này có hai tầng, tầng dưới trưng bày hình ảnh các lãnh đạo, người dân, du khách đến viếng còn tầng trên là nơi đặt tượng Nguyễn Đình Chiểu bằng đồng cao 1,6 m, nặng 1,2 tấn. Bốn cột trụ có bốn liễn áp cột bằng gỗ chạm trổ hoa văn tinh xảo, trong đó cũng có hai câu thơ trong Dương Từ – Hà Mậu tương tự như ở đền thờ cũ. Ngoài ra còn có câu đối của ông Nguyễn Văn Châu, một người dân Bến Tre ca tụng ông: "Nhân nghĩa sáng ngời vầng nhật nguyệt/Văn chương tỏ rạng ánh sao Khuê". Hai bên tượng nhà thơ là hai mảng phù điêu, trong đó phù điêu bên trái miêu tả hình ảnh ông đọc bài văn tế Lục tỉnh sĩ dân trận vong tại chợ Đập, còn phù điêu bên phải tả hình ảnh trận đánh đầu tiên mà người giáo làng Phan Ngọc Tòng lãnh đạo khởi nghĩa với vũ khí thô sơ tại Giồng Gạch khi người Pháp chiếm Ba Tri vào đêm 17 tháng 11 năm 1868.[2][14]

Nhà bia

Nhà bia và đền thờ mới vào năm 2008

Nhà bia cũng được xây dựng trong giai đoạn 2000–2002 bằng bê tông cốt thép theo kiến trúc truyền thống, cao 12 m, hai tầng mái dán ngói. Mặt ngoài công trình đắp nổi hoa lá cách điệu, mặt trong đắp nổi tứ linh. Trên đỉnh mái là biểu tượng bút lông đắp nổi. Chính giữa nhà là tấm bia bằng đá xanh, nguyên khối, kích thước 2,65 m x 2,7 m x 1,8 m. Mặt trước tấm bia khắc bài văn ca ngợi công đức của nhà thơ, còn mặt sau tóm tắt tiểu sử của ông.[2][14]

Tài liệu tham khảo

WikiPedia: Lăng Nguyễn Đình Chiểu //tools.wmflabs.org/geohack/geohack.php?language=v... http://btusta.vn/tin-tuc/2491/mot-vai-y-kien-ve-no... http://dsvh.gov.vn/di-tich-lich-su-mo-va-khu-tuong... http://thegioidisan.vn/vi/di-tich-quoc-gia-dac-bie... https://www.google.com/books/edition/%C4%90%E1%BB%... https://www.google.com/books/edition/Di_s%E1%BA%A3... https://www.google.com/books/edition/S%E1%BB%95_ta... https://www.google.com/books/edition/T%E1%BB%89nh_... https://www.google.com/books/edition/T%E1%BB%AB_%C... https://www.google.com/books/edition/V%C4%83n_h%C3...